Kineske investicije su potrebne Evropi
U državama primaocima kineskih investicija, program "Pojas i put" je poslužio kao važan podsticaj za ekonomski razvoj, ali i kao medijum za jačanje političkih i kulturnih veza.Program "Pojas i put" je u zemljama primaocima kineskih investicija poslužio kao snažan podsticaj za ekonomski rast, ali i kao sredstvo za produbljivanje diplomatskih, političkih i kulturnih veza.
Treba imati na umu i to da saobraćajne veze uspostavljene u sklopu tog programa, pošto omogućavaju veći i sigurniji upliv relativno jeftine kineske robe, u dobroj meri doprinose stabilizaciji snabdevanja i zauzdavanju inflacije u zemljama uvoznicama.
Program "Pojas i put", međutim, poslednjih godina se nalazi pod žestokom paljbom formalnih i neformalnih političkih struktura u Evropskoj uniji: vlada, tink-tankova i nevladinih organizacija.
Putem svile...
Inicijativu "Pojas i put" zvanično je u svom govoru na Univerzitetu Astana u Kazahstanu 2013. godine objavio, u to vreme novi, kineski predsednik Si Đinping. On je tada rekao da postoji potreba da se zajedničkim snagama izgradi ekonomski pojas duž Puta svile kako bi se uspostavile čvršće ekonomske veze i produbila saradnja između zemalja evroazijskog regiona.
Ceo koncept inicijative, dakle, bio je inspirisan istorijskim Putem svile, koji je, zapravo, bio mreža sastavljena od više različitih ruta koje su povezivale Kinu (Istok) sa Rimskim, odnosno, kasnije, Vizantijskim carstvom (Zapadom) u Starom dobu i Srednjem veku.
Na vrhuncu, glavna trgovačka ruta Puta svile polazila je iz Hsi Ana, prestonice tadašnje kineske dinastije Tang, i preko današnje centralne i zapadne Kine, Kirgizije, Uzbekistana i Turkmenistana, vodila do Irana, Iraka, Sirije i Turske, odnosno, ondašnjih poseda Vizantijskog carstva u Maloj Aziji.
NJome je Kina izvozila svilu, zanatlijske rukotvorine od žada i razne začine, a uvozila dragocene metale i gvožđe, slonovaču i proizvode od stakla.
Povezivanje Istoka i Zapada, povezivanje celog sveta
Investicioni program "Pojas i put" (BRI) u osnovi se sastoji od kopnenog ekonomskog pojasa koji obavija nekadašnji "Put svile" i sada sadrži šest saobraćajnih koridora, i novog, pomorskog "Puta svile".
Njegova prvobitna svrha, sa kineskog stanovišta, bila je da ojača ekonomske veze sa zemljama Azije, Istočne Evrope i Roga Afrike, odnosno, krupnim ulaganjima u njihovu saobraćajnu i energetsku infrastrukturu olakša i stimuliše međusobnu trgovinsku razmenu: uposli radnike i proizvodne kapacitete kineskih građevinskih kompanija, poveća njihove prihode, ostvari stabilnije i efikasnije snabdevanje sopstvene privrede i tržišta i istovremeno omogući kontinuirani i obimniji tok kineske robe u inostranstvo.
Međutim, "Pojas i put" je vremenom evoluirao i usložnio se, tako da na neki način više ne predstavlja jedan jedinstveni megaprojekat posvećen prosto jačanju saobraćajnih veza, već široki skup raznovrsnih poduhvata namenjenih izgradnji nove i unapređenju postojeće transportne, energetske, poslovne, stambene, ali i digitalne i telekomunikacione infrastrukture.
On više nije ni samo geografski ograničen na Aziju, istočnu Afriku i istočnu Evropu, već sada zahvata celi "crni kontinent", Okeaniju i srednju i južnu Ameriku, što i objašnjava veliki broj od preko 150 zemalja koje su u njega uključene.
Treba reći i da, u sklopu svoje strategije za Arktik, Kina sada planira i ulaganja u probijanje tzv. "Polarnog puta svile", pomorske rute duž severnih obala Rusije kojom će se drastično skratiti vreme potrebno za brodski transport između Kine i Starog kontinenta i smanjiti zavisnost najmnogoljudnije zemlje sveta od "uskih grla", kao što su Suecki kanal ili moreuzi Bab el Mandeb i Malaka.
"Pojas i put" u Evropi
Članice BRI na Starom kontinentu su uglavnom zemlje istočne i južne Evrope, poput Rusije, Belorusije, Mađarske, Rumunije, Bugarske, Srbije ili Grčke, mada je u sastavu tog programa i Portugalija, država na zapadnom obodu kontinenta.
Ta struktura članstva, osim što reflektuje prvobitni plan Pekinga o povezivanju zemlje sa Evropom kopnenim i pomorskim putevima – železnicom, uglavnom, preko Rusije, Belorusije i Poljske i brodovima do luke Pirej i dalje drumovima i prugama prema Mađarskoj – pokazuje i da su u članstvo pohitale uglavnom siromašnije zemlje kontinenta željne investicija, transfera tehnologija i ekonomskog rasta, među kojima i članice Evropske unije i NATO-a.
Povlačenje iz BRI nedavno je objavila vlada u Rimu, koja je se našla pod velikim pritiskom svojih vojnopolitičkih saveznika zbog simboličnog značenja koje je njeno prisustvo u kineskom programu "Pojas i put" imalo s obzirom na to da je ona članica zapadnog ekonomskog bloka G-7.
Anatomija otpora kineskom ekonomskom uplivu
Počev od mandata bivšeg američkog predsednika Donalda Trampa, u zapadnim političkim i bezbednosnim krugovima proširuje se i intenzivira strategija obuzdavanja kineskog uticaja u svetu, koja ima i važnu ekonomsku komponentu. Ona se sastoji u ometanju kineskih investicija i tehnološkog razvoja, ograničavanju uvoza iz Kine i smanjenju zavisnosti zapadnih kompanija od kineskog tržišta.
U sklopu te složene i po svetsku ekonomiju štetne strategije, u kojoj se Kina vidi kao najozbiljniji geopolitički takmac Zapada u borbi za prevlast nad planetom i najveći remetilac postojećeg međunarodnog poretka, inicijativa "Pojas i put" se oštro kritikuje u svim njenim segmentima.
Zvaničnici i stručnjaci za bezbednost u Evropskoj uniji tako tvrde da "Pojas i put" predstavlja podmetanje dužničke zamke u svrhu stvaranja finansijske i političke zavisnosti, da infrastrukturni projekti koje sprovodi uništavaju životnu sredinu i narušavaju prava radnika, te da u celini doprinosi političkom razdoru u Evropskoj uniji i kontinent gura u ralje "autokratskog" režima u Pekingu.
U slučaju Crne Gore kritika nije neosnovana
Kritika u vezi sa prekomernim zaduživanjem nije bez osnova u slučaju Crne Gore, koja je radi izgradnje 41. kilometra kvalitetnog auto-puta kroz vrlo složeni planinski reljef na relaciji Smokovica (Podgorica) - Mateševo uzela pozajmicu od ukupno preko 900 miliona evra i potom zapala u velike finansijske teškoće, pošto zbog pandemije koronavirusa nije uspela da ostvari očekivane prihode od turizma, neophodne za vraćanje duga kineskoj "EKSIM" banci.
Kada je u pitanju unošenje razdora unutar Unije, prst se posebno upire na Mađarsku, a u teoriji po kojoj Peking investira u države Balkana da bi one nakon prijema u EU postale njegovi politički eksponenti koji će raditi na njenom slabljenju iznutra, kritiku trpi i Srbija.
U tom kontekstu ne iznenađuje pomenuto povlačenje Italije i nastojanje EU da, pod nazivom "Globalna kapija", formuliše sopstveni program investicija koji bi mogao da posluži kao pandan "Pojasu i putu".
Govor brojeva
Ipak, brojevi pokazuju da je pritisak političkog establišmenta EU na program "Pojas i put" i kineske investicije uopšte rizično, pogotovo u uslovima kada su zbog sankcija protiv Rusije hrana, energenti i druge sirovine znatno poskupele.
Najpre, dobrim delom i nezavisno od programa "Pojas i put", Kina je u periodu od 2000. do 2022. godine ostvarila ukupno 230 milijardi evra investicija u privredu Evropske unije.
Najveći dobitnik je (bivša članica) Velika Britanija sa čak 81,5 milijardi evra, dok je na dalekom drugom mestu Nemačka sa 32. Treća je Francuska sa 17, a četvrta Italija sa 16 milijardi evra direktnih kineskih investicija.
Kineske investicije u EU dostigle su vrhunac u 2016. godini, kada su iznosile čak 46 milijardi evra, ali od tada konstantno padaju, uglavnom zbog rastućeg političkog pritiska od establišmenta EU, koji Kinu sada zvanično vidi kao "ekonomskog konkurenta i sistemskog rivala".
Uprkos tome, u okviru programa "Pojas i put", u mađarskom gradu Debrecinu u toku je izgradnja fabrike baterija za električne automobile koja će zaposliti čak 9.000 ljudi – reč je o gigantskoj kineskoj investiciji od preko sedam i po milijardi evra, koju vlada u Budimpešti realno nikada ne bi mogla da dobije od EU.
Ograničavanje BRI u Evropi predstavlja vrstu samopovređivanja
Suzbijanje kineskih investicija umrtviće ekonomiju kontinenta i kroz muku i eventualni bankrot gubitaša (koje bi kineski kapital mogao da spasi da su politički uslovi drugačiji) moguće je produbiti problem nezaposlenosti, dok će proterivanje jeftinih i sve kvalitetnijih kineskih proizvoda sa evropskog tržišta i njihovo veštačko poskupljenje kroz uvođenje tarifa i kvota, izložiti stanovnike kontinenta još većoj inflaciji i siromašenju.
Jedan skorašnji primer sukoba između realnih ekonomskih potreba i političkog nastojanja da se iz "bezbednosnih razloga" kineskim preduzećima ograniči pristup infrastrukturi je previranje nastalo u Nemačkoj u vezi sa prodajom dela vlasništva nad lukom Hamburg korporaciji "COSCO", čije je sedište u Šangaju.
Kritika BRI ume da bude i činjenično pogrešna. Na primer, u Istočnoj Aziji vrlo čitanom internet portalu "Diplomat", koji je posvećen političkim i ekonomskim pitanjima koja se tiču azijsko-pacifičkih zemalja, a iza kojeg stoji američki kapital, čak deset meseci nakon puštanja putničkog saobraćaja na novoj pruzi Beograd – Novi Sad, dela većeg projekta brze pruge Beograd–Budimpešta koji finansiraju i grade kineski ekonomski subjekti, u tekstu austrijsko-mađarske autorke koji kritikuje domete inicijative "Pojas i Put" u Evropi moglo se pročitati da će ona služiti isključivo za teretni saobraćaj, zbog čega će biti "ograničene vrednosti za Mađarsku i EU".
Problem je i to što iznošenjem alarmantnih upozorenja o tome kako se zemlje poput Mađarske i Srbije uzimanjem kineskih zajmova stavljaju u zavisni položaj i gube suverenitet u odnosu na Peking, kao i pritiscima da se tih kredita odreknu, EU upravo guši suverenitet tih država jer im ukida alternativne mogućnosti za ekonomski razvoj i ometa dalji napredak.
Taj argument zvaničnika Unije naročito je slab stoga što ona, naravno, ostaje ubedljivo najvažniji ekonomski partner Budimpešte i Beograda bez obzira na sve pomenute investicije sa Dalekog istoka.
Kineske investicije i program "Put i pojas" potrebni su Evropi, naročito državama u razvoju iz njenog istočnog i jugoistočnog dela.
foto: pixabay
0 Komentara
Nema komentara za ovu vest